HELP! – mijn baas is toxisch – 12 manieren om een narcistische kameleon leider te ontmaskeren – deel 2

Kun je ziek worden van je werk?

Kun je ziek worden van een voor jou

toxische baas op het werk?

Misschien heb je deze baas nog steeds of

heb je zo'n baas een tijd geleden gehad

en heb je hier nog steeds last van?

Lees dan vooral verder.

INLEIDING

In het eerste deel van dit tweedelige artikel heb ik toegelicht hoe belangrijk het is om de kenmerken te herkennen, zodat je zo snel als mogelijk een narcistische kameleon leider kunt ontmaskeren en dat je door dit type ‘leiderschap’ ziek kunt worden en bij niet-tijdige herkenning zelfs arbeidsongeschikt. 

Verder heb ik uiteengezet dat er ook hier voor mij vanuit de praktijk gezien een sterk ziekmakende verbinding bestaat tussen hooggevoeligheid (HSP) <> een narcistische kameleon leider <> Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS en trauma. 

In tweede en laatste deel van dit artikel beschrijf ik uitvoerig wat de uitwerking van een narcistische kameleon leider is op het team en de organisatie, maar ook hoe deze zich in de privésfeer kan manifesteren.

Ook dat het bijzonder belangrijk is dat je je bewust bent van de drie dingen die je kunt doen om je eigen gezondheid hierin te bewaken.

Vanuit diverse artikel verwijzingen maak belicht ik hoe je zelf kunt herkennen of er Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS en (herhaaldelijk) trauma door een narcistische kameleon leider zijn ontstaan. Tot slot natuurlijk hoe vanuit de praktijk deze tijdelijke verwonding als onderdeel van een holistisch hersteltraject opgelost wordt.

TOXISCHE UITWERKING OP HET TEAM EN DE ORGANISATIE

- Hij trekt diegene voor die hij heeft aangenomen en of heeft gepromoveerd, waarbij hij geen rekening houdt met inefficiëntie en zelfs niet met regelmatig falen en regelrechte mislukking – hij is verblind door wat hij zo graag loyaliteit en conformiteit van het personeel noemt.

Zij die zich aanpassen (conformiteit) zijn veel meer waard dan zij die objectieve prestaties leveren. Medewerkers die wel resultaten opleveren, worden genegeerd en soms zelfs publiekelijk gestraft en buitengesloten. Deze narcist vergist zich schaamteloos in meelopers. Hij wil aandacht van hen, bevestiging en het liefst publiek applaus en gevlijd worden. Hij stimuleert dit gedrag zelf in de vorm van loyaliteit en het belang van het nastreven van de lengte van dienstverband, versus reële objectief meetbare prestaties.

- Hij huurt mensen in zoals zichzelf en op een bepaalde manier loopt hij rond met de fantasie dat er niets ergs staat te gebeuren. Er is geen enkele visie en focus op werkelijke verbetering en daarmee een drang naar prestatie (inclusief van zichzelf).

Deze narcistische kameleon leiders verzetten zich tegen iedere visionaire medewerker, proactieve denker en ze zijn alleen voor de bühne voor innovatie. In werkelijkheid zijn ze anti-verandering en daarmee anti-innovatie. 

Hij verzet zich openlijk en met een uitgebreide retoriek tegen goede ideeën of bezorgdheid van medewerkers over de richting die gevolgd wordt. Beiden zouden mogelijk een persoonlijke verandering van deze narcistische kameleon leider kunnen vragen. Een situatie die zonder meer ongewenst is.

- Hij of zij is niet eerlijk tegenover zichzelf en anderen.

Een narcistische kameleon leider zit gevangen in zijn eigen angsten en reactionair gedrag. Hoewel er een licht bewustzijn kan zijn dat de organisatie niet goed en niet efficiënt functioneert, er wordt zelfs na deze “positieve input” van medewerkers helemaal niets mee gedaan. Hij kan namelijk niet toegeven dat dit zo is, omdat dit meteen een verbinding zou maken met zijn eigen visie en niet toereikend persoonlijke prestatieverleden.

- Een kameleon leider heeft meestal alle leden van het managementteam (MT) ingehuurd of is hiermee druk bezig.

Hij doet dit met een duidelijk en specifiek persoonlijk doel voor ogen. Hij verwart het team voortdurend door zijn gedrag en de zogenaamde speciale persoonlijke relatie die hij met elk Mt-lid heeft. Dit laatste stelt hem in staat om het team niet organisatorisch, maar manipulatief en naar eigen inzicht in te zetten. 

Hierdoor ontbreekt het de groep aan sleutelelementen die horen bij een gezond functionerend MT. Het is niet meer dan een werkgroep geworden. Belangrijke MT-elementen zoals ethiek, mensgerichtheid, vertrouwen, gezond conflict, betrokkenheid, verantwoordelijkheid en aandacht voor resultaten worden niet ontwikkeld en ontbreken vaak volledig.

- Delegatie naar het MT toe is een volledige schijnvertoning.

Activiteiten en beslissingen lijken gedelegeerd, maar in werkelijkheid weet ieder MT wel dat je een beslissing niet neemt voordat je deze in detail met de narcistische kameleon leider hebt besproken. De ervaring leert dat er voor het Mt-lid daarna niets meer over is van de oorspronkelijke en vaak met input van medewerkers gemaakte beslissing.

- Een ander kenmerk van deze toxische persoonlijkheden is dan ook dat ze voortdurend gevolgd moeten worden door hun assistent(e), maar ook door MT-leden zelf.

Dit is zogenaamd bedoeld om hem op de hoogte te houden van zakelijke kwesties. In werkelijkheid is het doel van die communicatie alleen dat hijzelf steeds weer de beslissing kan nemen – met de illusie voor de buitenwereld alsof anderen dit doen.

- Hij heft een focus op zijn organisatie hiërarchie en hij communiceert dan ook uitsluitend ‘naar boven’ in de organisatie. Hij vermijdt hierbij iedere vorm van conflict. 

Hij is voortdurend gericht op zijn eigen persoonlijke carrière. Hij is dus niet gericht op het ontwikkelen van zijn organisatie, zijn medewerkers, het welzijn en service aan klanten en community. Hij is ook geen buffer tussen de organisatie en de rest van de organisatie en de buitenwereld. 

Hij zal superieuren niet en nooit uitdagen over zaken die voor het bedrijf en de medewerkers van cruciaal belang zijn. De focus ligt altijd op eigen belang (direct of indirect) en alles wat zijn succesvolle imago mogelijk zou kunnen schaden wordt vermeden. 

Hieruit voortvloeiend aanvaardt hij dan ook zonder problemen instructies en doelstellingen van hogerhand, ook al zijn deze doelstellingen bijvoorbeeld duidelijk onuitvoerbaar voor zijn medewerkers. Hij doet hierdoor onrealistische beloften namens het MT en de rest van de organisatie, waardoor iedere keer weer conflicten ontstaan die wederom niets maar dan ook niets met hem te maken hebben. 

Als er door een dergelijk conflict iets misgaat in de organisatie, zal de toxische leider iedereen die hierbij betrokken is publiekelijk gaan pesten, intimideren, treiteren en de boel volledig gaan tiranniseren. 

Hij geeft op deze manier alle betrokkenen de schuld van de veroorzaakte ellende. Hij maakt hierbij ook nog eens gebruik van zogenaamde pendeldiplomatie en reist als quasi ‘onderhandelaar’ voortdurend heen en weer tussen de door hem benoemde rivalen. Alles is er ook hier weer op gericht om te vermijden dat er ook maar enige transparantie zou kunnen ontstaan en anderen dus zouden gaan zien wat er werkelijk aan de hand is. 

Zo houden zij de communicatie strak in de hand en manipuleren zij onderzoeksresultaten en tegelijkertijd hun eigen uitweg uit het conflict. Op hun pendelreizen in de organisatie laten ze superieuren op slinkse wijze geloven wat deze willen horen.

TOXISCHE INVLOED OP DE PRIVÉSFEER

Maar de invloed van deze narcistische kameleon leider gaat ernstig genoeg veel verder dan de werkvloer. De stelselmatige kleinering, liegen, bedriegen en manipulatie leidt tot voortdurende traumatische situaties en dringt ook uiteindelijk binnen in de Privésfeer.

Een situatie die uiteindelijk leidt tot Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) waardoor juist degene die hier gevoelig voor is uiteindelijk uitvalt – het bedrijf verlaat en hoopt dat het leven zich dan weer kan vervolgen. Wanneer dit, en dit kan jaren later ineens niet zo is, ontstaat er een zeer verwarrende situatie. 

Het is alsof deze persoon met al hun ziekmakende gedrag, beledigende woorden, pesten, buitensluiten, gezichtsuitdrukkingen, stemverheffing, geluid van zijn schoenen en bijvoorbeeld de geur van zijn aftershave, voetsporen heeft achtergelaten en onder de huid van iemand is komen te zitten.

Men is uitgevallen en men ziet deze persoon niet meer, maar men neemt deze persoon blijkbaar mee, waar men ook naar toegaat. Voor een uitgebreidere toelichting hierop verwijs ik graag naar dit artikel.

Er zijn momenten waarop het personeel in de organisatie zich realiseert dat dit allemaal gebeurt. Het verlies aan autoriteit voor de narcistische kameleon leider is dan aanzienlijk. Voor ieder ander zou dit problematisch kunnen zijn – niet voor deze narcistische persoonlijkheid. 

Hij is slechts altijd alleen maar oppervlakkig verbonden met zijn personeel en is al volledig gepreoccupeerd en geconsumeerd door de volgende crisis in wording.

Dit houdt hem dagelijks volledig bezig.

Dit laat duidelijk geen tijd en ruimte vrij voor zelfreflectie, zelfanalyse en zelfverbetering.

Dat er een bijzonder hoog personeelsverloop is, boeit hem verder ook niet – mensen zijn nogmaals strategische en vervangbare units en van enige relatie was toch al geen sprake.

Daarom is het vanuit de praktijk gezien zo belangrijk om dit gedrag te herkennen voor wat het is – ziekmakend.

Verder om zo snel als mogelijk voor jezelf keuzemogelijkheden te creëren, zodat je persoonlijk op een voor jou adequate wijze kan reageren op dit negatief penetrerende gedrag.

Om je hierbij te helpen heb ik hieronder een aantal manieren voor je om dit toxische gedrag te herkennen.

Want je weet maar nooit of dit ook bij jou in je organisatie van toepassing is? 

HET GAAT OM JE EIGEN GEZONDHEID

1. Lees over toxische persoonlijkheden (aka narcisme) en informeer je vooral over de schijnveiligheid die door deze quasi leiders wordt gecreëerd. 

Verhoog hierdoor je bewustzijn dat er een bepaalde categorie leiders zoals deze bestaat. Pas je eigen gedrag aan wanneer je ook maar het geringste vermoeden hebt dat je in de aanwezigheid van zo’n narcistische kameleon leider verkeerd. Door hun gedrag te herkennen kun je jezelf tegen de potentiële negatieve en toxische effecten beschermen en hierdoor keuzevrijheid creëren. 

Geef deze toxische persoonlijkheden zo weinig mogelijk ruimte, doe dit bijvoorbeeld door afspraken die je tijdens een persoonlijke bespreking met hen maakt schriftelijk te bevestigen. Zij hebben er namelijk nogal een handje van om dingen later te verdraaien op een manier die je in totale verwarring brengt. Dus geef hen hiervoor geen ruimte. Wanneer zij ‘creatief’ om kunnen gaan met je interpretatie van zaken, loopt dit voor jou altijd heel vervelend af.

2. Probeer een narcistische kameleon leider vooral niet te veranderen. 

Deze van nature van zichzelf vooringenomen persoonlijkheden missen iedere vorm van zelfinzicht en wil om hun eigen relatie in te zien tot problematiek die door hen is ontstaan. Van eigen gedrag aanpassen is dan ook geen enkele sprake – er is namelijk niets mis met hen (wel met de rest van de wereld). Probeer vooral ook niet om steun van collega's te krijgen met als doel om de leider ‘te rapporteren’ en deze op een of andere manier uit de organisatie te krijgen. 

Het organisatorische web dat door deze leider is gecreëerd is zo geavanceerd dat de geringste ongewenste beweging wordt gedetecteerd. De resulterende actie zal ernstige persoonlijke en professionele gevolgen hebben, waarbij ontslag op staandevoets met een manipulatief opgestelde overeenkomst met een zwijggeld regeling geen uitzondering is tegenwoordig.

3. Verkort je blootstelling aan dit type leiderschap. 

Nadat je je bewust wordt dat dit je situatie is – bereid je eigen plan voor vertrek voor. Je bent het doelwit geworden van je empathische persoonlijkheid en je talenten – als onderdeel van een krachtig profiel, bedreigen beiden de narcist. Doe dit vooral zonder hierover met iemand binnen de organisatie te communiceren. Vergeet niet dat in een dergelijke manipulatieve omgeving je nooit zeker bent met wie je praat. Mensen kunnen volledig in de ban raken van deze persoonlijkheden – tot intieme relaties aan toe.

Zie de ervaring maar als een carrièreontwikkelingsperiode en zeker niet meer dan dat. Achteraf zal de ervaring met dit type destructieve leider je zeker wijzer gemaakt hebben. Maar het is wel verstandig om (snel) verderop te gaan. Blootstelling is toxisch en langdurige blootstelling creëert uiteindelijk een ziekelijke situatie met uitval en zelfs lichamelijke ziekteverschijnselen. Deze verwarrende situatie heb ik eerder in dit artikel beschreven.

Er zijn geen harde cijfers bekend van de hoeveelheid toxische persoonlijkheden in Nederland, maar er is wel bekend dat enkele procenten van de populatie hieraan voldoet. Er is echter ook bekend dat de hoeveelheid mensen die aan dit ‘profiel’ voldoen op leiderschapsniveau zo’n factor vijf groter is! 

Nogmaals, laat je niet tot het randje van de afgrond brengen door de narcist – dit is zijn doel. Kies eieren voor je geld wanneer je je bewust wordt dat dit je situatie is, want juist door hooggevoeligheid ontstaat er zeer ernstige persoonlijke belasting.

Voor een HSP betekent langdurige blootstelling aan een toxische persoonlijkheid zoals deze narcistische kameleon leider ernstig trauma en zeer vaak een situatie met Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS. 

Wanneer je bij jezelf herkenning krijgt en je vermoedt misschien zelfs dat je hierdoor Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) hebt ontwikkeld lees je dan allereerst verder in hierover op de PTSS Voorbij website bijvoorbeeld deze tekst om mee te beginnen.

Er zijn ook websites die specifiek gericht zijn op narcisme waar je je aanvullend kunt informeren. Voorbeelden hiervan zijn https://verdwenenzelf.org/ en https://denarcist.nl/. 

Indien nodig, zoek empathische, deskundige en vooral gespecialiseerde holistische ondersteuning.

Want alleen je verwijderen uit een omgeving met deze toxische persoon en/of tijd laten verstrijken sinds die vervelende periode op het werk, verbetert je situatie niet.

Tijd maakt je situatie alleen maar ernstiger. 

Pas op dus voor de verleidelijke kus van een toxische kameleon leider – deze prins die je zomaar tegen kunt komen in je werksfeer.

Hij creëert in eerste instantie een zelfs mystieke en sprookjesachtige situatie totdat deze fase voorbij is.

Net als bij iedere blootstelling aan narcistische persoonlijkheden leidt dit tot een zeer giftige (toxische) situatie, waarbij de ernstige en herhaalde trauma’s bij hen die hier gevoelig voor zijn, tot Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS kunnen leiden.

REFLECTIE

Leiders kunnen nooit een organisatie zonder chaos beloven, dit is onrealistisch.

Chaos kan door velerlei oorzaken ontstaan, bijvoorbeeld door snelle groei of (snel) veranderende marktomstandigheden.

Het is echter giftig en zelfdestructief voor een organisatie en zijn toezichthouders, om een narcistische kameleon leider aan het roer te hebben – een die zelf chaos creëert en dit voor langere tijd onbelemmerd en ongestraft kan doen. 

Waarom lijkt het dan toch dat de allure voor deze ‘prinsen’ zo groot is? Niemand weet dit zeker, maar het lijkt er sterk op dat het personeel en zelfs toezichthouders gevangen zitten in een organisatie met een kameleon leider aan het hoofd. Figuurlijk gevangen in hun eigen angsten.

Niemand mag namelijk ook maar iets zeggen over hoe de prestaties van de organisatie verbeterd zouden kunnen worden.

Personeel moet de leider te allen tijde een plezier doen of geconfronteerd worden met de persoonlijke gevolgen.

Hierbij schroomt hij nogmaals niet om mensen op staande voet te ontslaan – op papier vanwege niet presteren en onverenigbaarheid met de strategie.

Hij schroomt verder ook niet om mensen daarna emotioneel af te persen en te ‘stalken’ en hun verdere carrière ernstige schade toe te brengen.

Het is goed om in gedachten te houden dat narcistische kameleon leiders duidelijk wel geschiedenis creëren, maar nooit een organisatie met toekomst.

Om deze reden kunnen ze niet succesvol zijn in een ondernemende omgeving (profit – non-profit/NGO) – nergens dus, want geen enkele organisatie die door hen nagelaten is gezond en heeft toekomstperspectief. 

Veroorzaakt door hun gebrek aan visie voert een kameleon leider een risicovolle operatie uit door opzettelijk de organisatie niet voor te bereiden op de toekomst. Het gaat alleen om hem!

CONCLUSIE

Voor iedereen die de situatie hier beschreven goed herkent – onderschat de effecten van de gecreëerde ziekmakende narcistische bewegingsruimte niet.

Weersta de kus en verdere toenadering van hem, blijf jezelf en wees je bewust van het gevaar van dit type toxische kameleon leiderschapsgedrag.

Reageer professioneel en adequaat wanneer je ermee geconfronteerd wordt. 

Daardoor kun je voorkomen dat jij niet verder misleid wordt en het volgende slachtoffer wordt wat langdurig uitvalt en eventueel zelfs via Spoor-2 arbeidsongeschikt wordt.

Dit omdat je (als HSP) dingen doorziet, de narcist kunt lezen, niet tegen onrecht, liegen, bedriegen en manipuleren kan en dan met al je goede bedoelingen eigenhandig probeert deze toxische leider en de omgeving te fiksen. Is het niet voor jezelf dan wel voor de mensen die na je in de organisatie komen ...

Doe geen moeite - je wordt toch niet geloofd en dit traumatische sprookje heeft helaas geen goed einde. Wanneer je het toelaat, zal de narcist alles en daarmee ook je gezondheid en je privéleven volledig kapot maken.

Leiderschap met visie, duidelijke communicatie en met interesse voor de medewerkers bestaat en wordt terecht als basis gezien van een gezond werkklimaat.

Focus daarom op een organisatie waarin je je wel kunt ontwikkelen en ontplooien. Er zijn voorbeelden genoeg – focus je daar dan ook op!

Informeer jezelf en deel deze informatie met anderen. Het is heel belangrijk dat er meer informatie komt hierover en dat er snellere signalering is om ernstige traumatische gevolgen te voorkomen.

Zonder volgelingen zijn de narcistische kameleon leiders volledig machteloos. 

Hopelijk kunnen hierdoor ook de ongekende angst en stressniveaus en de lange termijn mentale en lichamelijke ziekmakende gevolgen hiervan, die ik haast dagelijks in de praktijk zie worden beperkt.

Wanneer we meegaan in de angstwereld van de ziekmakende en narcistische kameleon leider zijn we niet trouw aan onszelf, kunnen we niet meer helder denken en geen eigen keuzes meer maken.

Laten we samenwerken om een werk, sport, verenigingsomgeving te krijgen waarin er menswaardig met elkaar wordt omgegaan.

Een omgeving waar mentaal welzijn prioriteit heeft en waar mensen wel gehoord en gezien worden voor wat ze zijn – volwaardige mensen met gevoel en de wens om in vanuit een hoger bewustzijn samen te verbinden en mooie dingen te creëren. Want, gezondheid zijn, gaat veel verder dan de afwezigheid van ziekte.

Op die manier is er steeds minder plek voor de tot op heden haast vrije bewegingsruimte van deze toxische persoonlijkheden.

Wanneer je herkenning in dit artikel ziet voor jezelf of voor een dierbare, neem dan vrijblijvend en vertrouwelijk contact op voor het plannen van een gratis kennismakingsgesprek. Je kunt contact opnemen door het invullen van het contactformulier op de PTSS Voorbij website.