Oorzaak PTSS en Trauma Verschijnselen

-

Posttraumatische Stress Verschijnselen

heeft vele oorzaken

Het is geen nieuws dat stress en trauma's en daardoor relatief ook PTSS verschijnselen over de hele wereld toenemen. Mensen krijgen beroepsmatig en niet-beroepsmatig te maken met voor hen schokkende gebeurtenissen. Velen verliezen hun huizen door grote stormen, vluchtelingen ontvluchten door oorlog verscheurde landen, vrouwen, mannen en kinderen worden seksueel misbruikt, de angst onder studenten neemt toe, executives worden een onderneming uit gepest met geheimhouding en een vaststellingsovereenkomst, ondernemers worden door toedoen van de bank plots failliet verklaard en nog veel meer.

Een paar cijfers:

1. Er zijn ±8,9 Mil werkenden (CBS 2018).
2. Er is een stijging van langdurig zieken - ±5% (±1Miljoen mensen).
3. Ongeveer 33% van de langdurig zieken heeft een psychische/mentale oorzaak (± 300000 mensen).
4. Ruim de helft van de beroepsbevolking heeft een sterk verhoogd risico op verzuim door stressklachten, overspanning of burn-out.
5. Ruim 35% van de beroepsbevolking verzuimt regelmatig door stressklachten, overspanning en burn-out. Ook neemt de duur van het verzuim de afgelopen jaren nog steeds toe.
6. Werkstress veroorzaakt jaarlijks ±7,5 Mil verzuimdagen = ±21000 Full-time Equivalents (FTEs).
7. Ongeveer 1,5 Miljoen werkenden kampen met burn-out verschijnselen.
8. Ongeveer 30000 - 40000 mensen (geschat cijfer) leiden aan beroepsmatige PTSS (inclusief executive-PTSS).
9. Een onbekend aantal mensen leidt aan niet-beroepsmatige PTSS

We onderscheiden verschillende vormen van stress:

1. Positieve - opbouwende stress

Soms kan stress opbouwend en behulpzaam zijn. Opbouwende stress zorgt er namelijk voor dat het lichaam kan groeien en dat wij de resultaten kunnen bereiken die wij willen;

• Stress wordt bijvoorbeeld gebruikt om een prestatie mogelijk te maken - een gewichtheffer die stress toepast bij het tillen van het gewicht, stopt en het dan weer loslaat.
• Bewust gekozen ontspanning door bewust “niks te doen”
• Meditatie
• Zelf-opgewekte positieve gevoelens

2. Negatieve, destructieve (verwoestende) stress

Verwoestende en onbehulpzame stress leidt tot het uiteenvallen van lichamelijke systemen – zoals een lichaam wat op den duur verwoest kan worden onder het gewicht van een ziekte, of andere stress gerelateerde schade. Mogelijke oorzaken;

• Lichamelijk (incl. ernstige brandwonden)
  
• Ongevallen
• Wanneer iemand valt
• Chemisch
• Bacteriën
• Virussen
• Hormonen in het voedsel
• Zware metalen in het voedsel
• Katers na overmatig alcoholgebruik
• Zeer lage of zeer hoge bloedsuikerspiegels
• Emotioneel
• Familietragedies
• Verlies van bijvoorbeeld (familie) bedrijf, financiën, baan, huwelijk

Alle verandering is stressvol en alle stress brengt de hersenen en daarmee het lichaamsgevoel uit balans. Daarentegen is zelf-regulering een situatie die wij als mens nastreven – een stabiele, voorspelbare situatie, waarin wij vinden dat wij de middelen hebben om ons staande te houden, rustig te kunnen zijn en om te kunnen verkeren in een veilig milieu. Daarom, wanneer er hierin verandering komt, leidt dit altijd tot een zekere mate van stress – positieve of negatieve stress in ons bewustzijn, ons zenuwstelsel en vanzelfsprekend daardoor in ons lichaam.

Op het biochemische niveau in je lichaam kun je zelf het verschil niet zien tussen het heffen van gewichten in de sportschool, of weglopen van een tijger, alles wat dit overeenkomstig heeft is chemische boodschappen, hormonen, bloedsuiker, signalen die boodschapper cellen elkaar sturen om met elkaar te praten over wat er aan de hand is. En als die stress dan niet snel afneemt en dan heb ik het hier over stress die wij creëren en dus over onszelf afroepen, dan zullen onze biologische systemen uiteindelijk beginnen af te breken.

Daarnaast krijgen veel mensen beroepsmatig met "schokkende gebeurtenissen" (trauma) te maken, wat kan leiden tot trauma’s en PTSS symptomen, denk hierbij bijvoorbeeld aan politie-, landmacht-, luchtmacht-, marine-, brandweer-, ambulance-, ziekenhuis- en onderwijspersoneel. 

Men spreekt in het algemeen van een schokkende gebeurtenis, wanneer iemand geconfronteerd of bedreigd wordt

met de dood, maar ook iemand zien verongelukken,

of zelf bedreigd worden met de dood

tijdens bijvoorbeeld een gijzeling.

Deze gebeurtenissen hebben een bijzonder grote impact op iemands gevoelsleven, zijn/haar denken en hun hele functioneren. In zo’n situatie ontstaat er een mate van hulpeloosheid, machteloosheid, overweldiging, die uiteindelijk vaak ook gepaard gaat met doodsangst.

Voorbeelden van een "schokkende gebeurtenis" (trauma) die kan leiden tot PTSS symptomen zijn bijvoorbeeld:

• Natuurrampen: Overstromingen, aardbevingen, wervelstormen.
• Oorlog: Militairen, burgers (bombardementen), verzetsdeelnemers, maar ook familieleden van ‘landverraders’.
• Ziekte: te horen krijgen dat iemand een ongeneeslijke ziekte, of een chronische medisch onverklaarbare ziekte heeft.
• Misdiagnose en/of medische 'misser', bijvoorbeeld ten onrechte krijgen van een 'kanker-diagnose'.
  
• Traumatisch verlies en rouw, bijvoorbeeld het verlies van een kind of zelfs meerdere kinderen, het (op gruwelijke wijze) plotseling verliezen van de levenspartner.
• COVID-19 intensive care blootstelling wat in veel gevallen leidt tot een Post Intensive Care Syndroom (PICS).
• Getraumatiseerde rouw door verlies tijdens de COVID-19 maatregelen.
  
• Abortus (met of zonder medische redenen).
• Miskraam, buitenbaarmoederlijke zwangerschap, of ontijdige bevalling: met name bij Post Abortion Syndrome (PAS) en na meervoudige medisch onverklaarbare miskramen, buitenbaarmoederlijke zwangerschap, tijdige, maar vooral ook ontijdige bevallingen en meer specifiek ook de bevalling (of opeenvolgende bevallingen) van een voldragen kind, dat voor, of tijdens de geboorte gestorven is. In aanvulling hierop wil ik ook hierbij het miskraam ontstaan door vruchtwaterpunctie noemen.
• Terrorisme: Overlevenden en/of nabestaanden van treingijzelingen, vliegtuigkapingen, vliegtuigaanslagen (bv. MH-17) en nabestaanden en slachtoffers van zelfmoordaanslagen.
• Ernstig trauma door misbruik en/of (lichamelijk) grensoverschrijdend gedrag door coaches, trainers, verzorgers en anderen bij professionele en amateur dans, turn en zwem organisaties.
• Seksueel misbruik: Verkrachting, aanranding, misbruik van positie bijvoorbeeld op kostscholen, kerkelijke gemeenschappen, in profit- en non-profit-bedrijven en bij de overheid.
• Huiselijk geweld: Baby's, kinderen en volwassenen.
• Ouderverstoting, ook wel aangeduid als oudervervreemding en vaak afgekort als "PAS" (Parental Alienation Syndrome).
• Psychologisch misbruik: Ernstige indoctrinatie en langdurige psychologische mishandeling, kindermishandeling, mensen in een (religieuze) sekte.
  
• Geweldsmisdrijven: Beroving, mishandeling, bedreiging, overvallen.
• Ernstige ongelukken: Bedrijfsongevallen, verkeersongevallen, ongevallen in en om het huis (incl. ernstige brandwonden).
• Ernstig trauma in de werksfeer, bijvoorbeeld pesten, bedreigen en/of chanteren door leidinggevenden, collega's en/of cliënten.
• Technologische rampen: Kernongevallen (Tsjernobyl, 1986), ontploffingen (Enschede, 2000), gaswolken (Rotterdam, 2003).
• Andere rampen: Vliegtuigcrashes, ernstige verkeersongevallen (bv de rampzalige kettingbotsing met zestig voertuigen op de A16 bij Breda - bij Prinsenbeek in 1972 en meer recent in 2014 op de A58 bij Heinkenszand, waarbij 150 voertuigen op elkaar botsten), scheepsrampen (bv de Costa Concordia in 2012 voor de kust van Italië) en spoorwegongelukken (de grootste tot nu toe bij Harmelen in 1962), maar ook verbrandingen en mislukte reanimaties.

Zoals uit de bovenstaande opsomming wel blijkt hoeft het

trouwens helemaal geen doodsbedreiging te zijn geweest

om iets als een schokkende gebeurtenis te ervaren.

Iedere gebeurtenis die zo schokkend is dat men deze op het moment zelf niet goed kan verwerken, kan ervoor zorgen dat men hier later last van houdt. Dit geldt nog specifieker wanneer er kinderen bij betrokken zijn. De onschuld in de situatie en bijvoorbeeld het ‘te vroeg’ overlijden naar het oordeel van een persoon, draagt extra bij aan de emotionele lading van het beeld van de situatie.

Het gaat hier namelijk niet alleen over een gebeurtenis, maar met name over de betekenis die een persoon (onbewust) aan deze gebeurtenis geeft. De onmacht die bestaat in een situatie, het gevoel te krijgen dat men doodgaat, of dat iemand anders wel eens dood zou kunnen gaan, leiden allemaal tot overmatige stress, waar het lichaam niet mee om kan gaan. 

Trauma’s ontstaan plotseling in het moment en kunnen daardoor helaas niet voorkomen worden. Trauma’s zijn erg individueel, omdat het hier gaat om wat iemand persoonlijk ervaart in een bepaalde situatie. Wat voor de een traumatisch is, is voor de ander een ‘lastige ervaring’, maar uiteindelijk ook niet meer dan dat.

We kunnen trauma’s indelen in enkelvoudige en ingewikkelde (complexe) trauma’s, maar ook in voor de hand liggende versus minder voor de hand liggende trauma's;

• Voorbeelden van enkelvoudig trauma;
  
• Het overleven van een bankoverval.
• Een val van een gebouw.
• Enkelvoudig seksueel misbruik (aanranding en verkrachting).
• Ouders na wiegedood.
• Vrouwen na een miskraam.
• Vrouwen na een abortus.
  
• Een auto-ongeluk.
• Een aardbeving of vulkaanuitbarsting.
• Een brandweerman die moet assisteren bij een reddingsoperatie met jonge mensen waarbij bekenden betrokken zijn.
• Een politieagent na poging tot wurging door een arrestant.
• Een militair na een aanslag waarbij cameraden overlijden en hij/zij zelf de aanslag overleeft.
  

• Voorbeelden van complex (ingewikkeld of samengesteld) trauma;
  
• Oorzaken van complex trauma zijn vaak te vinden in de vroege kinderjaren, waar bijvoorbeeld niet alleen sprake was van meervoudig en langdurig huiselijk en seksueel misbruik, verwaarlozing maar ook nog eens van herhaaldelijk geweld waar ontsnapping niet mogelijk is. 
• Seksuele exploitatie, maar daarnaast ook meer wereldlijke voorbeelden als gijzeling, krijgsgevangenschap en het overleven van concentratiekampen en religieuze sekten.
  
• Ook bijvoorbeeld een situatie waarbij oorlogsbombardementen plaatsvinden, vader, moeder, zusje en broertje verdwijnen en het kind zelf een been verliest.
  
• Verder kan de specifieke menselijke interactie tijdens de traumatiserende gebeurtenis aanvullend zijn bij de complexiteit – bijvoorbeeld was de dader een bekende, deed hij/zij het opzettelijk, was het de bedoeling dat trauma zou ontstaan, het zien er ervaren dat iemand niet helpt in de situatie maar dit wel had gekund, etc.

• Voorbeelden van voor de hand liggend trauma;
  
• Oorlog.
• Kindermishandeling en verwaarlozing.
• Aanranding.
• Verkrachting.
• Natuurrampen zoals orkanen, branden, of aardbevingen.
  

• Voorbeelden van minder voor de hand liggend trauma; 
• (V)echtscheiding van de ouders.
• Verlating van kinderen of verraad.
• Getuige zijn van geweld thuis.
• Slechte relaties met emotioneel en psychologisch geweld (bijvoorbeeld schelden en ander verbaal geweld).
• Pesten, cyberpesten en buitengesloten worden (school, werk, privé).
• Narcistische (narcistische persoonlijkheid) ouder(s), grootouder(s), leidinggevende, hulpverlener, sportcoach, sporttrainer of verzorgers met psychische problemen.
• Alcoholisme of verslaving tijdens de kindertijd.
• Valpartijen en ongevallen, met name bij kinderen of ouderen.
• Auto ongelukken of whiplash.
• Alleen gelaten worden als baby of als kind.
• Ingrijpende medische procedures met een hoger risico wanneer kinderen in bedwang gehouden zijn, of wanneer zij chronische en daardoor herhaalde procedures hebben gehad.
• Manipulatieve hulpverlener.
  

Het blijkt verder dat de mate van blootstelling aan ‘schokkende gebeurtenissen’ in combinatie met sociaaleconomische landkenmerken de onderlinge verschillen verder sturen. Trauma-gerelateerde klachten blijken dan ook vaker voor te komen in landen zoals bijvoorbeeld Nederland, Canada en Australië en niet zoals misschien verwacht zou worden, in sociaaleconomisch gezien meer kwetsbare landen. Als mensen in bijvoorbeeld Nederland, Canada en Australië hogere blootstelling aan trauma ervaren, rapporteren ze dan ook vaker klachten. 

Schokkende gebeurtenissen (trauma's) leiden

bij ruwweg 20% van de mensen tot een

Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS)

en twee tot drie maal vaker bij vrouwen

dan bij mannen.

Beroepsmatige stress komt veelvuldig voor en juist bij die beroepen, die relatief vaak als stressvol kunnen worden beschouwd, vanwege het persoonlijke risico van blootstelling aan confrontaties en geweld, maar ook de dagelijkse betrokkenheid bij diverse traumatische incidenten. Met als resultaat dat er hoge niveaus van stress-gerelateerde symptomen verwacht kunnen worden, bij bijvoorbeeld;

• Ambulance
• Brandweer
• Executives
• Landmacht
• Luchtmacht
• Marine
• Mariniers
• Ondernemers
• Onderwijs medewerkers
• Openbaar vervoer (buschauffeur, conducteur, controleur, machinist, metrobestuurder, trambestuurder)
• Politie
• Professionals
• Zorg medewerkers (i.h.b. Eerste hulp-, intensive care- en GGZ-medewerkers).

Beroepsmatig ontwikkelen helaas naar schatting

dan ook tienduizenden mensen PTSS.

Daarnaast is er nog veel vaker sprake van mensen die beroepsmatig verschijnselen van PTSS vertonen (gedeeltelijke PTSS). Veel mensen worden beroepsmatig geconfronteerd met ongewenst gedrag - vooral agressie en geweld. Ook kan men regelmatig met schokkende gebeurtenissen zoals lijk vinding, een schietincident, of het zien overlijden van een collega te maken hebben. Hoeveel potentieel schokkende gebeurtenissen mensen beroepsmatig per jaar meemaken is niet bekend. Wel is bekend dat 8% (±5000) van alle politiemedewerkers gebruik maakt van professionele psychische zorgverlening.

Je kunt eigenlijk geen beroepsgroep opnoemen waar op dit moment geen onduidelijkheid is over de ‘officiële’ cijfers van het aantal mensen met PTSS in Nederland. Het lijkt er sterk op dat er, ook zeker gezien de tegenwoordige mogelijkheden tot dataverzameling en verwerking, er helaas (nog) te weinig pogingen worden gedaan om structureel inzicht te verkrijgen in het aantal mensen met PTSS. Omdat dit dus ook niet op transparante wijze wordt gepubliceerd kunnen wij op dit moment niet verder gaan dan om een grove schatting te maken. 

Er wordt vanuit gegaan dat ±30.000 - 40.000 mensen,

beroepsmatig en levenslang PTSS hebben. Een nog veel

groter aantal mensen hebben 'gedeeltelijke-PTSS', of

een diagnose die gewijzigd, d.w.z. 'verschoven' is,

 van PTSS naar een ander langdurig ziektebeeld.

Even ter illustratie – op dit moment wordt er door sommigen gesteld dat men 'goede resultaten' bereikt met hun PTSS-cliënten. Echter, dit betekent lang niet altijd dat deze cliënten klachtenvrij zijn na hun PTSS-hersteltraject(en). Nee, in tegenstelling, er is volgens de gestelde richtlijnen, dan misschien wel geen sprake meer van "PTSS" op basis van de getoonde verschijnselen, maar er zijn wel degelijk restverschijnselen. Velen (60%) hebben na zogenaamd ‘succesvol’ PTSS-herstel, vaak levenslang last van concentratiestoornissen.

Daarnaast wordt er gedurende 'PTSS-herstel' relatief vaak een 'andere diagnose' gesteld. Deze 'verschuiving' in diagnose, leidt er dan toe dat deze mensen weliswaar geen PTSS diagnose meer hebben 'volgens het boekje', maar klachtenvrij is men allerminst. Echter, men 'verdwijnt' op deze manier wel uit de PTSS statistieken.

Dit laatste is bijvoorbeeld het geval wanneer iemand weliswaar geen PTSS meer heeft, maar men is nu bijvoorbeeld gediagnostiseerd met depressie of een algemene angst stoornis, waarvoor men nu behandelt moet worden.

Tot slot

Wist jij dat een burn-out vaak een misdiagnose is van een in een later stadium herkende en erkende Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS)? Daarom is het zaak dat iemand met PTSS zo snel als mogelijk wordt bijgestaan met gespecialiseerde deskundige en professionele hulp. Dit klinkt overbodig, maar helaas is dit het niet.

Een misdiagnose van PTSS is meer dan een ‘inschattingsfoutje’. Het zorgt voor een onnodig, onaangenaam en zeer gecompliceerd, langdurig hersteltraject, vanzelfsprekend zonder enig resultaat.

Ja, iemand met een burn-out is inderdaad ook (erg) moe, raakt uitgeput, krijgt slaapklachten, kan zich niet meer goed concentreren, krijgt woede-uitbarstingen, geduldverlies, prestatieproblemen, onverklaarbare huilbuien, sombere stemming of schuldgevoelens – maar kan dus wel degelijk een PTSS-diagnose hebben.

Vele mensen met PTSS gebruiken dan ook middelen tegen spanning, angst, depressie en andere uiteindelijk door PTSS veroorzaakte verschijnselen. Dit zijn vaak middelen zoals benzodiazepinen en antidepressiva. Dat dit bepaald geen onschuldige snoepjes zijn, mag blijken uit de bijzonder verslavende effecten en de lange reeks bijwerkingen die deze middelen geven. Langdurig gebruik kan dan ook, zeker wanneer men op een of andere manier teruggekeerd is naar de werkomgeving, leiden tot allerlei voortdurende prestatie- en relationele-problemen. 

Door middel van de PTSS Voorbij web site wil ik graag een helder en verfrissend perspectief geven op PTSS. PTSS zonder levenslang veroordeelt te zijn tot PTSS-verschijnselen en misschien nog wel belangrijker, effectief herstel met goede kwaliteit van leven in het vooruitzicht. 

Mijn perspectief gaat verder in op de achtergrond, psychobiologie en psychofysiologie van PTSS, maar ook op de verschijnselen en het belang van een effectieve benadering.

Een benadering die begint met wat een trauma eigenlijk is, maar ook een die de op dit moment beschikbare, meest moderne en vooruitstrevende herstel coaching interventie technieken inzet - zodat integraal herstel van PTSS mogelijk wordt.